Η αλήθεια για τις Σχολικές Βιβλιοθήκες

Φεβρουάριος 2009

Είμαστε εκπαιδευτικοί-υπεύθυνοι των σχολικών βιβλιοθηκών που δημιουργήθηκαν την περίοδο 1999-2000 με το επιχειρησιακό πρόγραμμα ΕΠΕΑΕΚ του Β΄ Κοινοτικού Πλαισίου στήριξης σε 499 σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Στην υπουργική απόφαση που καθορίζει το πλαίσιο λειτουργίας των σχολικών βιβλιοθηκών αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι «καθώς η εκπαιδευτική αποστολή του σχολείου επιβάλλει την απρόσκοπτη και ελεύθερη αναζήτηση της γνώσης από τον μαθητή, η σχολική βιβλιοθήκη αποτελεί μέσο και ακρογωνιαίο λίθο αυτής της διαδικασίας». Τονίζεται επίσης ότι η βιβλιοθήκη «αποτελεί κεντρικό εκπαιδευτικό τμήμα του σχολείου».
Αυτά στη θεωρία, γιατί στην πράξη η Πολιτεία, όλα αυτά τα χρόνια, έκανε ελάχιστα πράγματα για να υποστηρίξει αυτές τις διακηρύξεις.
Δεν δόθηκε ποτέ από το ΥΠΕΠΘ η ετήσια επιχορήγηση που αναφέρεται ρητά στο πλαίσιο λειτουργίας. Συνεπώς δεν διατίθενται χρήματα για την αγορά νέου υλικού (βιβλία, περιοδικά, CD, DVD, εκπαιδευτικό λογισμικό), ούτε για την ανανέωση του τεχνολογικού εξοπλισμού, ενώ δεν υπάρχει ουσιαστική τεχνική υποστήριξη. Οι όποιες αγορές και αναβαθμίσεις γίνονται, κατόπιν αιτημάτων μας, από το περίσσευμα των σχολικών επιτροπών ή με δωρεές από συλλόγους γονέων και κηδεμόνων, ιδρύματα, τράπεζες και κοινωφελείς οργανισμούς.
Δεν υπήρξε ποτέ συστηματική ενημέρωση των εκπαιδευτικών για τον ρόλο και τον τρόπο χρήσης της σχολικής βιβλιοθήκης, ώστε να αλλάξουν τον δασκαλοκεντρικό τρόπο διδασκαλίας και να προσανατολιστούν σε σύγχρονες μεθόδους.
Τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών ελάχιστα προσφέρονται στην αξιοποίηση της σχολικής βιβλιοθήκης ώστε να την καταστήσουν «εργαστήρι άσκησης του μαθητή στην κριτική σκέψη που απαιτεί η σύγχρονη κοινωνία», όπως ευαγγελίζεται το πλαίσιο λειτουργίας.
Το μόνο θετικό που έγινε ήταν η επιμόρφωση, σε στοιχειώδη ζητήματα βιβλιοθηκονομίας, των εκπαιδευτικών που κλήθηκαν να στελεχώσουν τις σχολικές βιβλιοθήκες. Επιμόρφωση που σταδιακά έγινε ελλιπής και δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ για όσους τοποθετήθηκαν από το 2007 και μετά.
Συμπερασματικά, οι σχολικές βιβλιοθήκες αφέθηκαν να βουλιάξουν στο τέλμα που υπάρχει στο εξεταστικοκεντρικό εκπαιδευτικό σύστημα που επικρατεί στη χώρα μας εδώ και πάρα πολλά χρόνια παρά τις όποιες μεταρρυθμίσεις.
Κι όμως, εμείς οι εκπαιδευτικοί-υπεύθυνοι των σχολικών βιβλιοθηκών είμαστε εδώ, κρατάμε ζωντανό, μέσα σε δύσκολες συνθήκες, αυτό το πολύτιμο κύτταρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, αναζητάμε από μόνοι μας τρόπους βελτίωσης της δουλειάς μας και στη μεγάλη πλειοψηφία παράγουμε έργο σημαντικό.
Δυστυχώς, το έργο αυτό είναι ελάχιστα γνωστό. Και εμφανίζονται συχνά αρθρογράφοι, αλλά και φορείς και πολιτικά κόμματα, άλλοι κινούμενοι από προσωπικά συμφέροντα και άλλοι από κακή πληροφόρηση, να μιλούν κατά κανόνα απαξιωτικά για τις σχολικές βιβλιοθήκες. Συγχέουν την τύχη που επιφυλάσσει η Πολιτεία γι’ αυτές, με το έργο που γίνεται από την πλειοψηφία των εκπαιδευτικών-υπευθύνων των σχολικών βιβλιοθηκών, μέσα στις υπάρχουσες συνθήκες, με αγάπη και μεράκι για την εκπαίδευση, σε πείσμα των ελλείψεων και της ανεπάρκειας της Πολιτείας.
Ορισμένοι έφτασαν στο σημείο να μιλήσουν για «άδειες», «έρημες», «ανενεργές», «αραχνιασμένες» και «νεκρές» σχολικές βιβλιοθήκες.
Απαντούμε με το έργο μας που είναι πολύπλευρο και περιλαμβάνει :
• Ενημέρωση όλων των μαθητών, στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς, για τις υπηρεσίες και τον τρόπο χρήσης της σχολικής βιβλιοθήκης.
• Συνεργασία με τους καθηγητές που καταφέρνουν να ξεφύγουν από τις συμπληγάδες του αναλυτικού προγράμματος και να σχεδιάσουν μαθήματα μέσω των πηγών ή να αναθέσουν συνθετικές εργασίες στους μαθητές.
• Αφιερώματα σε συγγραφείς, ποιητές, ζωγράφους, λαογραφικά έθιμα και ιστορικά γεγονότα.
• Επισκέψεις λογοτεχνών και εικονογράφων σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου.
• Εκδηλώσεις για τον επαγγελματικό προσανατολισμό, τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, το κάπνισμα, την κυκλοφοριακή αγωγή, την ανακύκλωση, τη φιλαναγνωσία, τον ρατσισμό, την ειρήνη κ.α.
• Εκθέσεις βιβλίων.
• Δημιουργία αναγνωστικών λεσχών για μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς.
• Εκδόσεις μαθητικών εφημερίδων.
• Επιδείξεις μουσειοσκευών σε συνεργασία με Μουσεία.
• Θεατρικές παραστάσεις.
• Μουσικές εκδηλώσεις.
• Δημιουργία ταινιών μικρού μήκους και ντοκιμαντέρ.
• Διαγωνισμούς ζωγραφικής.
• Οργάνωση σκακιστικών αγώνων.
• Προγράμματα αγωγής υγείας, περιβάλλοντος κ.α.
• Συμμετοχή και διακρίσεις σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο σε προγράμματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και e-twinning.
• Διοργάνωση ενημερωτικών και εκπαιδευτικών ημερίδων.
• Συνεργασίες με τους Δήμους και τις Νομαρχίες.
• Ενημέρωση γονέων για το ρόλο της σχολικής βιβλιοθήκης.
• Κατασκευή ιστοτόπων (web-sites) και ιστολογίων (blogs).
• Δημιουργία του Πανελλήνιου Φόρουμ Σχολικών Βιβλιοθηκών, ενός ηλεκτρονικού τόπου συνάντησης, προβληματισμού και ανταλλαγής απόψεων των υπευθύνων των σχολικών βιβλιοθηκών.

Αυτή είναι η αλήθεια για τις σχολικές βιβλιοθήκες, όπως τη βιώνουμε εμείς οι εκπαιδευτικοί που τις στελεχώνουμε. Και ζητάμε να ακουστεί η φωνή μας και να ενισχυθεί το έργο μας, τόσο οικονομικά όσο και θεσμικά. Παράλληλα θεωρούμε αναγκαία την επέκταση του θεσμού των βιβλιοθηκών στο σύνολο των σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, για να ανταποκριθούμε ως κοινωνία στις απαιτήσεις των καιρών που επιβάλλουν τη καλλιέργεια της ικανότητας για έρευνα και συγκριτική μάθηση, καθώς και την εξοικείωση με τη δια βίου εκπαίδευση.

(Τα ονόματα όσων υπογράφουν το κείμενο είναι στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου)

Γιώργος Σεφέρης, 100 χρόνια από τη γέννησή του.

(από το ημερολόγιο της βιβλιοθήκης)
Σχολ. έτος 2000-2001

Οκτώβριος 2000, στο χώρο της βιβλιοθήκης.
Οι βιβλιοστάτες με λίγα βιβλία, τα πρώτα που μας ήρθαν τον Ιούνιο, να περιμένουν αυτά που είναι στα πόδια μας ακόμα, άλλα στα τραπέζια και άλλα σε κουτιά που μόλις έφτασαν... Τα τακτοποιούμε στα διαλείμματα με τη βοήθεια της "ομάδας βιβλιοθήκης", γύρω στα 30 παιδιά, όσα ήθελαν. Αξιοποιούνται και τα κενά τους, αλλά και οι ...ωριαίες αποβολές.
Και πνιγμένοι στα βιβλία, το αφιέρωμά μας στο Γιώργο Σεφέρη.
Οι μαθητές το παρακολούθησαν κατά τάξεις.
Αφού έμαθαν για τη ζωή και το έργο του ποιητή, άκουσαν τη φωνή του (από κασέτα), όπως και μελοποιημένα ποιήματά του, κρατώντας μία φωτοτυπία με τα κομμάτια που άκουγαν. Αποκόμματα εφημερίδων (με Σεφέρη) στους τοίχους και στα έπιπλα της βιβλιοθήκης.
Το αφιέρωμα συνεχίστηκε στις τάξεις, με το φιλόλογό τους, με ποιήματα από τα Νεοελληνικά κείμενα.
Ακόμα στο τέλος του σχολ. έτους το σχολείο, κατά τμήμα, επισκέφθηκε την έκθεση φωτογραφιών του Σεφέρη, στην "Αρμονία" (αίθουσα μουσικοφιλολογικού συλλόγου Καστοριάς). Την έκθεση-υλικό του ΜΙΕΤ (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης-έφερε στην Καστοριά ο Σύνδεσμος Φιλολόγων (όπου ήμουν γραμματέας)
Ό,τι άκουσαν για τον ποιητή στη βιβλιοθήκη :

Γιώργος Σεφέρης (1900-1971)
Το πρωί της 21ης Σεπτεμβρίου 1971 ο κόσμος πληροφορήθηκε από τις εφημερίδες το τέλος της ήδη απελπισμένης πάλης του Γιώργου Σεφέρη με το θάνατο. Την επόμενη μέρα, ο λαός της Αθήνας και πλήθος άλλοι πολίτες από όλα τα σημεία του Ελληνισμού, συνόδεψαν πεζοί τον ποιητή τους ως τον τάφο του.
Οι περισσότεροι, νέοι, τραγουδούσαν :
Με τι καρδιά, με τι πνοή,
τι πόθους και τι πάθος
πήραμε τη ζωή μας…
Γεννημένος στη Σμύρνη στα 1900 θα αισθανθεί την ανάταση του Ελληνισμού, θα ζήσει την πίστη και το όραμα της μεγάλης Ελλάδας ακούγοντας για το Βενιζέλο, για να σημειώσει αργότερα σ’ ένα κείμενό του : «Ήμουν δεκατεσσάρω χρονών τον Αύγουστο του 14, όταν εφύγαμε από την Σμύρνη. Είχα πολύ ζωντανό μέσα μου το συναίσθημα του τι θα πει σκλαβιά…»
Ήταν γιος του γνωστού καθηγητή του Πανεπιστημίου Στέλιου Σεφεριάδη. Στην Αθήνα εγκαταστάθηκε οικογενειακώς το 1914. Μετά από λαμπρές σπουδές εδώ και στο εξωτερικό ακολούθησε από το 1926 το διπλωματικό κλάδο. Διορίστηκε ακόλουθος στο υπουργείο εξωτερικών και υπηρέτησε διαδοχικά στο Λονδίνο και στην Κορυτσά. Μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τα γερμανικά στρατεύματα ακολούθησε την ελεύθερη ελληνική κυβέρνηση στην εξορία και υπηρέτησε στη Νότιο Αφρική και στο Κάϊρο.
Μετά την απελευθέρωση ανέλαβε από το 1945 ως το 1946 διευθυντής του Πολιτικού Γραφείου του Αντιβασιλέως Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού. Στη συνέχεια υπηρέτησε ως πρεσβευτής της Ελλάδας στην Άγκυρα, στο Λονδίνο, στη Βηρυτό και πάλι στο Λονδίνο, όπου έμεινε ως το 1961.
Στην ποίηση εμφανίστηκε το 1931 με την ποιητική συλλογή «Στροφή», που σήμαινε πραγματικά μια στροφή στη νεοελληνική ποίηση. Με τη «Στροφή» γεννήθηκε γενικά ο ελεύθερος δρόμος που θα πάρουν οι Ελύτης, Ρίτσος, Γκάτσος και όλοι οι νεότεροι.
Η συγγραφική προσωπικότητα δηλαδή του Σεφέρη άλλαξε απότομα και ριζικά το χαρακτήρα της ελληνικής ποίησης.
Μετά τη «Στροφή» ακολούθησαν οι υπόλοιπες ποιητικές συλλογές του : «Στέρνα», «Μυθιστόρημα», «Ημερολόγιο Καταστρώματος», «Κίχλη», «Τετράδιο Γυμνασμάτων», «Κύπρον ού μ’ εθέσπισεν…»
Διέπρεψε και ως δοκιμιογράφος. Οι κριτικές του μελέτες «Δοκιμές», «Διάλογος πάνω στην Ποίηση», «Ερωτόκριτος», αναδεικνύουν τη δημιουργική δύναμη του ποιητή, το κριτικό του πνεύμα και την οξεία παρατηρητικότητά του.
Ασχολήθηκε και με μεταφράσεις ξένων έργων του Βαλερύ και κυρίως του Έλιοτ («Έρημη Χώρα»). Επίσης μετέφρασε κείμενα από την Π. Διαθήκη. Έγραψε ταξιδιωτικές εντυπώσεις από τους λαξευτούς χριστιανικούς ναούς της Καππαδοκίας καθώς και ένα δοκίμιο για τους Δελφούς.
Διατυπώθηκε πολλές φορές ο ισχυρισμός πως ο Σεφέρης ακολούθησε κατά λάθος το διπλωματικό κλάδο. Ήταν λένε στη δουλειά του άριστος. Του έλειπε όμως το πάθος της καριέρας. Για κείνον που ήταν γεννημένος ποιητής, το παν ήταν η ποίηση. Οι στίχοι του αποτελούσαν για τον ίδιο, ένα είδος φυγής από τις μικρότητες των συναναστροφών της ημέρας. Κι εκεί πιστεύουμε βρίσκεται ο αληθινός Σεφέρης.
Το 1963 χάρισε στην Ελλάδα το Νόμπελ Λογοτεχνίας «για το αξιοσημείωτο λυρικό του έργο που εμπνέει μια βαθιά βιωμένη αίσθηση του ελληνικού πνευματικού χώρου» φέρνοντας την Ελλάδα στο παγκόσμιο προσκήνιο.
Ένα βιβλίο ακολούθησε το Νόμπελ, τα «Τρία κρυφά ποιήματα»
Το 1969 με τη «Δήλωσή» του παίρνει θέση εναντίον της χούντας.
Ακολουθούν το 1970 και 71 τα ποιήματά του «Γάτες» και «Επί Ασπαλάθων»
Και το 1971 πεθαίνει και η κηδεία του ήταν μια ευκαιρία να δείξουν οι Έλληνες την αντιπάθειά τους προς το καθεστώς και την αγάπη τους προς την ελευθερία και τη δημοκρατία.

Και κάτι αξιοσημείωτο που αφορά τη νεολαία:
Αυτό που παρατηρήθηκε στην κηδεία του Γιώργου Σεφέρη ήταν ότι δεν πρωτοστάτησε ο πνευματικός κόσμος, μα κυρίως οι νέοι της Ελλάδας, που με εκδηλώσεις αγάπης και βαθιάς αφοσίωσης συνόδεψαν τον ποιητή στην τελευταία του κατοικία. Γράφτηκε λοιπόν σε εφημερίδα στις 10 Οκτωβρίου του 1971 στην Κύπρο : «Έχουν λεχθεί πολλά για τη σύγχρονη νεολαία, για τον «κατήφορο» που έχουν πάρει σήμερα οι νέοι, για την αδιαφορία τους για τις πνευματικές αξίες. Όμως τούτη ακριβώς η παρουσία είναι μια μαρτυρία, μια αδιάψευστη μαρτυρία πως οι Έλληνες νέοι ξέρουν πάντα να εκτιμούν και να σέβονται τις αληθινές, τις μεγάλες πνευματικές αξίες, πως ξέρουν να τιμούν όσους κάνουν τη ζωή τους προσφορά, όσοι κληροδοτούν στο έθνος, πιστοί στο μεγάλο χρέος. Παράλληλα η νεολαία έδειξε πόσο χώρο κατέχει η ποίηση στη ζωή των ανθρώπων.

Μια πολύ ανθρώπινη πλευρά του ποιητή φαίνεται στην αλληλογραφία του με τη Μαριώ (1936-1940), που δημοσιεύθηκε το 1989 με τον τίτλο: «Σεφέρης και Μαριώ: ο Μεγάλος Έρωτας!»

Τι είπαν για το Σεφέρη όταν έφυγε…

Οδυσσέας Ελύτης
«Κανείς άλλος δεν στάθηκε τόσο ικανός ν’ ανιχνεύσει, να βρει και να κινήσει τα νήματα της ζωντανής ελληνικής παράδοσης όσο αυτός… Καλλιέργησε το αίσθημα της ευθύνης και κράτησε ψηλά τη σημαία της ελεύθερης συνείδησης, που τόσο την έχουν ανάγκη, σήμερα προπάντων, οι νέοι».

Γιάννης Ρίτσος
«Αυτή την ώρα, τα λόγια μου φαίνονται μικρά για το ανάστημα του ποιητή, μικρά για τη λύπη και την περηφάνια που μας γεμίζει το έργο του και το ήθος του. Εδώ και πολλά χρόνια, σε κρίσιμες στιγμές της ελληνικής ιστορίας, ο ποιητής έσμιξε ποίηση και ελευθερία, αισθητική και ηθική, σε μια γνήσια και φυσική ενότητα, αφήνοντας μιάν υψηλή, παραδειγματική κληρονομιά σ’ ολόκληρο τον ελληνικό πολιτισμό. Ακόμα μια φορά «σ’ αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα».

Αντώνης Σαμαράκης
«Ποιος Έλληνας και ποιος αληθινά ελεύθερος άνθρωπος μπορεί να μη νιώσει βαθιά οδύνη; Αν ο Γιώργος Σεφέρης πέρασε τώρα στη δικαιοδοσία της Σιωπής, όμως η φωνή του είναι και θα είναι πάντα μέσα μας».

Κων/νος Καραμανλής
«Παρακαλώ βεβαιωθείτε ότι με ελύπησε βαθύτατα ο θάνατος του συζύγου σας. Είχα την αγαθήν τύχην να συνεργαστώ επί μακρόν μαζί του και να εκτιμήσω τας αρετάς του. Ο Σεφέρης ετίμησε την Ελλάδα ως διανοούμενος και την υπηρέτησε ως διπλωμάτης».


Σεφέρης και Κύπρος
Στενούς δεσμούς είχε ο Γιώργος Σεφέρης με την Κύπρο που αγάπησε ιδιαίτερα, που την τραγούδησε με μια φωνή γλυκύτερη από τα’ «αηδόνια που δε σ’ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες» και αισθάνθηκε βαθύτατα την ιστορική της μοίρα.
Την επισκεπτόταν συχνά.

Τι είπε ο ποιητής στην απονομή του Νόμπελ:
«Ανήκω σε μια χώρα μικρή. Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα και το φως του ήλιου. Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η παράδοσή του είναι τεράστια και το πράγμα που τη χαρακτηρίζει είναι ότι μας παραδόθηκε χωρίς διακοπή. Η ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ της να μιλιέται… Άλλο χαρακτηριστικό αυτής της παράδοσης είναι η αγάπη της για την ανθρωπιά. Κανόνας της είναι η δικαιοσύνη… Πιστεύω πως τούτος ο σύγχρονος κόσμος όπου ζούμε, ο τυραννισμένος από το φόβο και την ανησυχία, τη χρειάζεται την ποίηση. Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα – και τι θα γινόμασταν αν η πνοή λιγόστευε;
Πρέπει ν’ αναζητήσουμε τον άνθρωπο, όπου και να βρίσκεται».

Η "ομάδα βιβλιοθήκης" του Γυμνασίου Μανιάκων Καστοριάς στη βιβλιοθήκη μας...

(από το ημερολόγιο της βιβλιοθήκης)
Απρίλιος 2003








Φιλοξενήσαμε στη βιβλιοθήκη μας (ενώ ακόμα στα τραπέζια μας η έκθεση βιβλίων και σκίτσων με αντιπολεμικό περιεχόμενο, βλέπ. σχετική ανάρτηση) την "ομάδα βιβλιοθήκης" του Γυμνασίου Μανιάκων (είναι το σχολείο της οργανικής μου θέσης, 8 χρόνια ως φιλόλογος εκεί, από το 1993-1999, δημιούργησα-λειτούργησα, με τη βοήθεια και άλλων συναδέλφων μου, και την οικονομική στήριξη του Συλλόγου γονέων, του Δήμου, πολιτιστικών συλλόγων της περιοχής, βιβλιοπωλείων, ιδιωτών, προσφορές συναδέλφων, και με τις 300.000 δραχμές του πρώτου βραβείου που είχε πάρει το σχολείο μας το 1994 από το ίδρυμα Μπότση για τη σχολική εφημερίδα "Μαθητική Φλόγα", σχολική βιβλιοθήκη-μικρογραφία των 500 βιβλιοθηκών σε χώρο 70 τ.μ. με βιβλιοστάτες, τραπέζια, 2000 περίπου τίτλους βιβλίων, 900 περίπου δανεισμούς το χρόνο, με 200 παιδιά...)
Αφού έγινε η γνωριμία των παιδιών με τα αντίστοιχα δικά μας (τρώγοντας καρυδάτο κέικ που τους προσφέραμε, τους ενημερώσαμε για την οργάνωση, λειτουργία και τις δραστηριότητες της βιβλιοθήκης μας. Περιηγήθηκαν το χώρο, ξεφύλλισαν βιβλία και σημείωσαν τίτλους που τους άρεσαν ή τους προτείναμε, για να εμπλουτίσουν τη δική τους βιβλιοθήκη (με βιβλία που θα τους τα αγόραζε ο Σύλλογος Γονέων τους...)
Τους φωτοτυπήσαμε και μηνύματα για το βιβλίο, και όχι μόνο, που βρήκαν στον πίνακα ανακοινώσεων, αλλά και σε άλλα σημεία της βιβλιοθήκης (τοίχους,έπιπλα,παράθυρα)
Το Μάιο πήγαμε εμείς στη βιβλιοθήκη τους στο Γυμνάσιο Μανιάκων (απέχει 3 χιλιόμετρα από την Καστοριά) και κάναμε (και φάγαμε) τα αντίστοιχα...
Ήταν μια πολύ θετική εμπειρία για όλους μας...